RYS HISTORYCZNY
Historia osadnictwa na terenie obecnej Gminy Krasnystaw sięga zamierzchłych czasów, o czym świadczą liczne i bardzo ciekawe znaleziska archeologiczne. W średniowieczu o ten obszar toczyły się liczne spory terytorialne między włodarzami Polskimi i Ruskimi, a po rozpadzie Rusi Kijowskiej, książętami Litwińskimi.
Na przełomie XV i XVI wieku ostatecznie ukształtował się ustrój administracyjny Polski. Kraj dzielił się na województwa, a te na powiaty. Ziemia chełmska weszła w skład województwa ruskiego ze stolicą we Lwowie. Mimo to ziemia chełmska miała swoje odrębności, posiadając własny sejmik szlachecki. Ziemia chełmska niczym nie różniła się od województw po za tym, że nie miała swojego wojewody i zwała się ziemią a nie województwem.
Krasnystaw należał więc do powiatu krasnostawskiego w ziemi chełmskiej w województwie ruskim.
Po III rozbiorze Polski tereny województwa lubelskiego i chełmskiego znalazły się w III zaborze austriackim. Krasnystaw znalazł się w tak zwanej Galicji Zachodniej, która podzielona była na cyrkuły , w tym cyrkuł chełmski do którego należał Krasnystaw. W 1809 roku w wyniku wojen napoleońskich teren obecnej gminy przyłączono do Księstwa Warszawskiego. W 1810 roku Księstwo podzielono na departamenty i powiaty. Krasnystaw znalazł się w departamencie lubelskim i powiecie krasnostawskim. W czasach Królestwa Polskiego Krasnystaw znalazł się w powiecie krasnostawskim, obwodzie krasnostawskim (powiaty Krasnystaw i Chełm ) i województwie lubelskim.
W 1867 roku powstała gmina Krasnystaw. Gmina skupiała wsie: Białka, Jaślików, Latyczów, Niemienice, Rońsko i Zażółkiew. Pozostałe miejscowości obecnej gminy weszły w skład gminy Rudka (później Siennica Różana), Stężyca znalazła się w gminie Łopiennik, a Józefów w gminie Pawłów w powiecie chełmskim.
OBECNIE…
Pod względem administracyjnym gmina położona jest we wschodniej części województwa lubelskiego, w granicach powiatu krasnostawskiego. Obszar Gminy Krasnystaw ze wszystkich stron otacza teren miasta Krasnystaw. Teren gminy przecinają z północnego zachodu i z północy w kierunku południowym znaczące inwestycje liniowe: międzynarodowa trasa ekspresowa S-17 Warszawa-Lublin-Krasnystaw-Zamość –Hrebenne-Lwów, droga międzyregionalna Nr 83 relacji Biała Podlaska-Włodawa-Chełm-Rejowiec-Krasnystaw oraz linia kolejowa z Warszawy do Lwowa (Ukraina).
PRZYRODA
Gmina Krasnystaw położona jest w obrębie ekologicznego systemu obszarów chronionych, odznaczających się urozmaiconą rzeźbą terenu, okazami rzadkiej roślinności, o bardzo dużych walorach widokowych, rekreacyjnych, turystycznych. Zachowane w pierwotnym stanie środowisko naturalne sprawia, że nie można pozostać obojętnym wobec tych walorów przyrodniczych.
Gminę Krasnystaw otaczają: dolina rzeki Wieprz z dopływem Żółkiewki od strony zachodniej oraz Wojsławki, Siennicy i Bzdurki od wschodu. Cała południowa część gminy położona jest w Grabowiecko-Strzeleckim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Jest to niezwykle malowniczy teren Wyniosłości Giełczewskiej Działów Grabowieckich, o bardzo dużych walorach krajobrazowych i bogato urzeźbionym systemem wąwozów. Południowo-wschodnią część gminy otacza otulina Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego.
Samorząd Gminy nie ustaje w działaniach służących ochronie środowiska oraz przestrzegania zasady zrównoważonego rozwoju, aby zachować naturalne piękno okolicy. Realizacja inwestycji wpływających znacząco na poprawę życia mieszkańców odbywa się w szacunku do przyrody i poszanowaniem jej praw oraz zasad harmonijnego współistnienia.
Zmieniajmy naszą rzeczywistość w ten sposób, aby dobro ogółu mieszkańców wynieść ponad problemy jednostek. Aby zrównoważony rozwój gospodarczy Gminy nie był przeszkodą w zachowaniu naturalnych walorów przyrodniczych i krajobrazowych – jako nieprzemijającego kapitału dla przyszłych pokoleń.
Na terenie Gminy Krasnystaw na wyróżnienie zasługują następujące obiekty przyrodnicze:
1. Rezerwat „Wodny Dół ” w Niemienicach
Rezerwat „Wodny Dół” położony jest w miejscowości Niemienice i zajmuje powierzchnię 186 ha. Jest to krajobrazowo-leśny obszar uznany za rezerwat przyrody na podstawie Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w 1996r. Najdłuższa trasa zwiedzania rezerwatu to 6 kilometrowy szlak malowniczo wijący się wśród naturalnych lasów liściastych i umożliwia zapoznanie z charakterystycznymi dla Wyniosłości Giełczewskiej formami ukształtowania terenu i roślinnością. Dzięki rozmieszczonym wzdłuż trasy 42 barwnym tablicom zwiedzający mogą zapoznać się z panującymi w lesie zależnościami, zagadnieniami związanymi z ochroną i hodowlą lasu oraz nauczyć się rozpoznawania gatunków drzew i krzewów.
2. Skierbieszowski Park Krajobrazowy
Skierbieszowski Park Krajobrazowy utworzony został w 1995r. na podstawie Rozporządzenia Wojewody Chełmskiego. Zajmuje powierzchnię ok. 35.488 ha, a wraz z otuliną 47.967 ha. Celem powołania parku było zachowanie unikatowych walorów przyrodniczych, historycznych, kulturowych i krajobrazowych Działów Grabowieckich, najwyższej części Wyżyny Lubelskiej oraz mozaiki siedlisk muraw kserotermicznych i lasów bukowych przy północno-wschodniej granicy ich gromadnego występowania z charakterystyczną florą i fauną.
Głównym walorem krajobrazu Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego jest falisto-pagórkowata rzeźba terenu z systemem głębokich wąwozów, wytworzonych w grubej – miejscami na kilkanaście metrów, warstwie lessu, pokrywających niemal cały Park.
3. Grabowiecko-Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu
Grabowiecko-Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu został utworzony w 1998 roku na podstawie Rozporządzenia Wojewody Chełmskiego. Ogółem zajmuje powierzchnię ok. 26.963 ha, na terenie Gminy Krasnystaw jest to obszar ok. 6.779 ha. Ustanowiony został ze względu na wyróżniający się krajobraz o różnorodnych ekosystemach, szczególnie wartościowe ze względu na walory turystyczne, a także pełnioną funkcję korytarzy ekologicznych. Jedną z głównych funkcji OCK jest ochrona Obniżenia Dubieńskiego i Działów Grabowieckich: dolin rzecznych, w tym meandrów rzek i starorzeczy, naturalnych form rzeźby terenu, w tym wąwozów, lessowych, otwartego charakteru torfowisk, łąk i muraw ciepłolubnych.
Wszystkie obiekty objęte ochroną konserwatorską znajdują się w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Krasnystaw. Działania Gminy związane z wydawaniem decyzji administracyjnych na terenie tych obiektów uwzględniają zasady racjonalnego wykorzystania zasobów przyrody i zachowania równowagi przyrodniczej.
TURYSTYKA
Malownicze krajobrazy, duże kompleksy leśne i czyste nieskażone środowisko sprawiają, że Gmina Krasnystaw to idealne miejsce na wypoczynek. Przez atrakcyjne turystycznie tereny wytyczono trasy dwóch szlaków turystycznych:
– Szlak niebieski „Tadeusza Kościuszki”, którego trasa przebiega przez północną część Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu: Zbiornik Tuligłowy – drewniany wiatrak „Koźlak” – rzeka Wieprz – Latyczów – Rońsko – droga do centrum Krasnegostawu
– Szlak żółty „Ariański” , który przecina Pagóry Chełmskie i Działy Grabowieckie od strony Rejowca wprowadza do gminy Krasnystaw: Krynicy – wzgórze widokowe „Góra Ariańska” z oryginalną budowlą wieżową zw. „Grobiskiem” – ruiny zamku i murowany dwór klasycystyczny w Krupem – do Krasnegostawu – Kol. Zastawie – dalej do Surhwa / gm. Kraśniczyn.
Na obrzeżach rezerwatu „Wodny Dół” i przez obszary chronionego krajobrazu przebiega trasa ścieżki turystycznej o charakterze edukacyjno – rekreacyjnym z lokalizacją 4 punktów dydaktyczno -informacyjnych oraz punktem widokowym. Trasa ścieżki liczy 14 km i przebiega przez tereny Miasta Krasnystaw i Gminy Krasnystaw. Wspaniale nadaje się do uprawiania turystyki rowerowej.
Na szczególne wyróżnienie zasługuje miejscowość Białka, pełniąca funkcję wsi letniskowej. Położona jest ona na terenie o bogatym urzeźbieniu, w kompleksie leśnym, w pobliżu doliny rz. Żółkiewki oraz stawów hodowlanych. Wśród lasów i niezwykle malowniczych krajobrazów mieści się znane w Polsce Stado Ogierów Białka, gdzie obok hodowli koni czystej krwi arabskiej prowadzi się działalność rekreacyjno – sportową popularyzującą jeździectwo. Od 1989 roku organizowane są Wiosenne Młodzieżowe Championaty Koni Czystej Krwi Arabskiej.
Doceniając wyjątkowe walory przyrodnicze Gminy sprawiła, że rozkwita tu agroturystyka. Zorganizowane szkolenia o tematyce agroturystycznej sprawiły, że duża część gospodarzy zdecydowała się na otwarcie swoich domów dla przyjezdnych gości. Dopełnieniem naturalnych walorów krajobrazowych stała się tradycyjna domowa kuchnia oraz życzliwość i gościnność mieszkańców. Krasnostawskie Stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych aktualnie zrzesza kilka gospodarstw agroturystycznych świadczących usługi dla letników. Gospodarstwa położone są w miejscowości Wincentów, Siennica Nadolna, Małochwiej Duży. Działalność ta przynosi już wymierne efekty ekonomiczne nie tylko dla bezpośrednio prowadzących gospodarstwa ale również dla właścicieli sklepów, stacji benzynowych i innych zakładów usługowych.
Gmina Krasnystaw to miejsce wyjątkowe. W idealny sposób łączy w sobie zalety aktywnego wypoczynku pieszego z idyllą i sielanką wakacyjnego lenistwa „pod gruszą”.
